Kun je onopgemerkt en anoniem door het leven gaan?
Ook de Hanzetijd kende een registratie van Deventenaren. Dat werd genoteerd in een zogenaamd Burgerboek. Maar lang niet iedereen kwam in het Burgerboek te staan. Niet iedere inwoner was burger. Het burgerrecht kon worden verkregen door geboorte, koop, schenking en huwelijk. Het burgerschap verleende specifieke privileges en rechten aan een bevoorrechte groep in de stad. Alleen burgers konden aanspraak maken op het burgerrecht, wat hen bepaalde voorrechten en verantwoordelijkheden gaf die niet van toepassing waren op alle inwoners. De magistraat liet in deze registers noteren wie het burgerrecht verwierf. Dat was het stedelijk burgerrecht van Deventer. De Nederlandse staat bestond nog niet en van een nationaal Nederlanderschap was daarom geen sprake.
Johan van Poorten
Wie waren toen de mensen die in Deventer de Hanze vormden? De kooplieden en ambachtslui, maar ook de stadsbestuurders en de cultuurdragers. Doop-, trouw- en begraafboeken waren er nog niet, maar Burgerboeken zijn vanaf 1337 (in een reeks tot 1864) bewaard gebleven. Ze vormen een unieke bron voor de kennis van de burgers van Deventer. Een voorbeeld. In 1368 werd Johan van Poorten burger van Deventer. Hij zou het brengen tot schepen en burgemeester van de stad. Belangrijker echter was de betekenis van zijn familie en zijn gezin voor de Moderne Devotie van Geert Groote. Als huisvader en leek stimuleerde Johan de vernieuwingsbeweging van Geert Groote.
Burgerschap
Toen de Burgerboeken begonnen was Deventer een Europese handelsstad met veel internationale contacten. Nieuwe burgers kwamen naar Deventer van Scandinavië tot Italië, van Engeland tot Letland. De grote Duitse Hanzesteden als Hamburg, Bremen en Lübeck waren goed vertegenwoordigd. De meeste nieuwelingen kwamen echter uit de omgeving: Salland, de Achterhoek en Twente. Vooral de stadjes langs de voornaamste handelswegen naar Deventer vanuit het Münsterland leverden veel burgers. Zo hebben vele honderden families zich in de loop van de eeuwen in Deventer gevestigd en er het burgerschap verworven.
Bergenvaarders
Ook de beroepen van nieuwe burgers wijzen op de Hanze. Zo waren onder hen bijvoorbeeld 37 Bergenvaarders, die stokvis uit Noorwegen verhandelden tegen andere voedingsmiddelen, dranken en gebruiksvoorwerpen die daar niet voorhanden waren. De Burgerboeken vormen een afspiegeling van de stadsgeschiedenis. Toen vanaf 1568 de 80 jarige oorlog was uitgebroken liep de instroom van nieuwe burgers terug. De tijd van Deventer als Europese Hanzestad was voorbij. Voortaan kwamen nieuwe burgers alleen uit de omgeving. Maar niet onopgemerkt en anoniem.
Geschreven door Rene Berends, Clemens Hogenstijn, Harry Webers, Geerle v.d. Wijk
