Stadswandeling van de maand: De Bergkerk

"Als je naar de Bergkerk loopt en je ziet de kerk op de heuvel liggen, dan is het toch bijna een Frans tafereel?" Op die vraag hoeft de lokale stadsgids geen antwoord, want haar liefde voor de 12de eeuwse Bergkerk is overduidelijk. Het komt dan ook mooi uit dat ze vanuit haar woonkamer zicht heeft op de kerk.

De eerste parochie in Deventer was rond de Lebuinuskerk. De kooplieden wilden ook in het Bergkwartier een eigen parochie en ze vroegen daarvoor toestemming aan de bisschop. Ze hoefden niet te rekenen op de medewerking van de bisschoppelijke clan, dus de rijke kooplieden moesten op zoek naar een andere hooggeplaatste binnen de kerk. Ze hadden goede contacten met kooplieden in Bremen en via hen kregen de Deventenaren medewerking van de domheer die verbonden was aan de St. Petrikerk in Bremen. Deze Albertus van Buxhövden (1160-1229) was bisschop van Riga (Lijfland) en stamde uit een ridderfamilie in de buurt van Bremen. De St. Petrikerk lijkt op de Bergkerk, mogelijk zijn vaklieden uit Bremen in Deventer geweest om te helpen met de bouw van de kerk. Na de inwijding van de Bergkerk ontstaat er een verschil van mening over de verdeling van de parochies van het kapittel van de Lebuinuskerk en de Bergkerk, maar de bisschoppen van Utrecht en Riga lossen deze kwestie op.

De Bergkerk werd van 1198 tot 1209 gebouwd, vlakbij het havenkwartier (Houtmarkt) in die tijd. Niet verwonderlijk dus dat de kerk aan de beschermheilige van schippers werd gewijd: Sint Nicolaas. Het is dan ook de Sint Nicolaas- of Bergkerk. De stadsgids: ''Het mooie is dat de kerk vanuit de gemeenschap is ontstaan, het was ook geen kapittelkerk van geestelijken, zoals de Lebuinus. De kerk is nu ook weer van de gemeenschap, want de gemeente kocht de kerk in 1967 voor het symbolische bedrag van één gulden. Het is een prachtige kerk voor exposities, maar ook voor concerten, zoals na de Dickens-dagen het zingen van de Christmas Carols, een geweldig idee van Emmy Strik."

Er is tijdens de Reformatie geen Beeldenstorm geweest in de Bergkerk, maar de kerk werd wel soberder ingericht. ''Er werd een lokale schilder ingehuurd om alles wit te verven, hij is daar 122 dagen mee bezig geweest." De stadsgids laat de bezoekers graag de 13de eeuwse afbeeldingen van heiligen in de nissen zien, het zijn waarschijnlijk twee van de oudste muurschilderingen van Nederland. ''Op een paar plekken zie je nog schilderingen terug, prachtig toch?"

Als gids heeft ze ook aandacht voor de directe omgeving van de kerk. "Tot de Franse tijd was er een begraafplaats rond de kerk, daarna werden de doden uit het oogpunt van hygiëne buiten de stad begraven. Het kerkhof rondom de kerk werd in 1880 door de gemeente gekocht en in 1897 als park opengesteld."

Het beeld is dat het in de middeleeuwen een enorme zooi in de stad was, voor wat betreft Deventer bestrijdt de stadsgids dit. Deventer had in de 14de eeuw een gemeentelijke reinigingsdienst, omwonenden moesten zelf de straat schoonhouden en als ze dat niet deden, kregen ze problemen met de ambtenaren. Na de grote brand in 1334 konden Deventenaren subsidie krijgen als ze hun huis van steen lieten bouwen. En dan werd gelijk ook de straat betegeld. Dat maakte dat Deventer al snel veel schoner was dan veel andere steden uit die tijd. Aan de deur van de Bergkerk werd een plakkaat bevestigd waarop stond dat de inwoners een keer per week hun straat moesten schoonmaken op straffe van een boete. In die tijd was Deventer een van de schoonste steden. Wat meespeelde was dat de hygiëne goed voor de handel was, want de stad had heel veel profijt van de jaarmarkten."

Bij de kerk stoort de gids zich - nog steeds - aan de ingemetselde steen met het jaartal 2016 boven de deur, het jaar waarin een restauratie werd afgerond. "Had die steen voor de kerk in de straat gemetseld", zegt ze nog wat verontwaardigd. "Ik heb ook wel bezoekers gehad die vroegen of de kerk uit 2016 stamt..."

Onze gidsen laten plekken zien die anders voor je verborgen blijven. Ben je benieuwd geworden naar een stadswandeling? Bezoek de website en laat je verrassen door het aanbod aan rondleidingen voor groepen!