Putdeksels

Mag een putdeksel als een monument worden gezien?

Wandel in het weekend van Open Monumentendag op 14 en 15 september dan eens langs de Kapjeswelle richting spoorbrug. En steek dan de Van Twickelostraat over. Als je in de middenberm naar de grond kijkt, zie je daar een grote, vierkante deksel van een rioolput. Niets bijzonders zul je zeggen. Nou, rioolputten hebben een enorme bijdrage geleverd aan de volksgezondheid. Ze voorkomen voor een belangrijk deel verspreiding van afval en ziektes. En op de deksel van de rioolput is een bijzondere tekst te lezen: ‘De Overijselsche’ en ‘Deventer’.

Deventer had een grote ijzergieterij, Nering Bögel. In 1835 behoorde het bedrijf tot de grootste ijzergieterijen van Nederland. Het bedrijf maakte lantaarnpalen, hekwerken en brugleuningen maar ook putdeksels en waterleidingbuizen. Dit bedrijf was ooit Deventers trots, totdat in 1932 – in de crisistijd – vele honderden Deventenaren van de ene op de andere dag werkloos werden omdat de fabriek dicht ging. Maar wat is dat dan met die putdeksel in de middenberm van de Van Twickelostraat?

Er was nog een tweede ijzergieterij in de stad waar rioolputten en deksels gemaakt werden. Dat was De Overijselsche IJzergieterij en Machinefabriek Deventer. De ‘Overijselsche’ was één van de vele dochterondernemingen van het concern Noury & Van der Lande. Dat bedrijf bezat niet alleen een meelfabriek (waar de arbeiders ‘mèèlmoezen’ genoemd werden), maar ook een fabriek waar schoensmeer gemaakt werd en een laboratorium waar medicijnen ontwikkeld en geproduceerd werden en dus ook een ijzergieterij. Een ijzergieterij die ook putdeksels maakte voor onze volksgezondheid. Een monument waard.