WHAT THE HANZE?! …. Over ontgroeningen

Waarom zijn de Bergenvaarders geen goede leerschool voor studentenverenigingen?

Studentenverenigingen en gilden
Ontgroeningen hebben een lange geschiedenis. Ze waren er al ook voor de Hanzeperiode. In oude samenlevingen werden rituelen gebruikt om de overgang van jeugd naar volwassenheid aan te geven. Je werd ‘getest’ of je al volwassen genoeg was. Bij studenten ontstonden ontgroeningen in de middeleeuwen aan Europese universiteiten. Niet alleen studentenverenigingen maar ook gilden gebruikten ontgroeningen als manier om nieuwkomers te integreren en tradities door te geven. Deze rituelen kwamen vaak neer op vernederende taken, fysieke uitdagingen en beproevingen die bedoeld waren om verbondenheid met de groep te versterken.

Bergenvaarders
En hoe zat het dan bij de Hanze? Vanuit Deventer gingen handelaren met een koggeschip naar het Noorse Bergen. Op het schip vaak ook jongens die voor het eerst de reis maakten. Met Bergen hadden we een bloeiende handel en die handelaren werden Bergenvaarders genoemd. Er zijn talrijke verhalen over de Deventer Bergenvaarders die moeilijk te controleren zijn. Volgens sommige verhalen zouden de Bergenvaarders, eenmaal aangekomen in Bergen, de nieuwelingen behoorlijk op de proef hebben gesteld. Het ontgroeningsritueel kende verschillende proeven.

Rookproef en waterproef
Een van de proeven was de rookproef. De nieuweling werd opgetakeld in de schoorsteen van de eetzaal in het huis waar de Bergenvaarders verbleven. Urenlang moesten ze in de rokende schoorsteen blijven. Een andere ontgroeningstest was de waterproef. Nieuwelingen werden tot drie keer toe van het schip gegooid dat in het fjord lag. Ze moesten proberen dan weer aan boord te komen. De bemanningsleden deden met stokken hun best omdat te verhinderen. Als je faalde in deze proeven mocht je niet in Bergen blijven en was je ongeschikt voor je taak.

Ontgroeningen
Vandaag de dag zijn er nog steeds ontgroeningen. We komen er maar niet vanaf. Ontgroeningen dragen vaak bij aan het in stand houden van een cultuur van machtsmisbruik en vernedering. Dat doet afbreuk aan de waarden van respect en samenwerking. Dat zouden de Bergenvaarders daar in Bergen toch ook al hebben kunnen weten.