De "Mainstreet" van Deventer

Ze is altijd al geïnteresseerd geweest in geschiedenis en daarom leidt stadsgids Lidy Blokhuis de bezoekers graag rond door Deventer, de stad met een rijke historie. De Menstraat is een favoriete plek van Lidy. "Elk pand in deze straat heeft wel een verhaal", vertelt ze als we op de Brink voor de Menstraat staan. "Hoe hebben mensen geleefd, hoe hebben ze gewoond, dat interesseert me. In de straat zie je ook verschillende stijlen gevels, zoals de trapgevel, lijstgevel en de bijzondere Gelders-Overijsselse gevels."

Vanaf de Brink is duidelijk te zien hoe de Menstraat - "te vergelijken met de Engelse Mainstreet, ofwel algemene straat" - omhoog loopt richting de Bergkerk die op een hoogte van 8,5 meter boven NAP ligt. De bebouwing in het Bergkwartier begon in de 13de eeuw, legt Lidy uit. "Veel gevels stammen uit de 16de of de 17de eeuw, maar de kern van de huizen is vaak een paar eeuwen ouder." Lidy laat dat even later zien bij een pand op de hoek Kerksteeg/Bergschild, waar de gevel duidelijk tegen een oudere muur is aangebouwd.

Bombardementen tijdens WOII

De Menstraat inlopend wijst ze op huis Zevenaar. Lidy: "In de oorlog wilden de Engelsen de Wilhelminabrug bombarderen, die voor de Duitsers van strategisch belang was. Veel bommen kwamen in het Bergkwartier terecht waar de schade enorm was. De brug werd overigens nooit geraakt. Als er een bombardement was grapten de Deventenaren dan ook dat ze het beste onder de Wilhelminabrug konden schuilen, want die werd toch niet getroffen. Op de plek waar nu huis Zevenaar staat, was ook een bomkrater. De burgemeester van Zevenaar, die zijn Deventer collega kende, zei dat hij nog wel een mooi pand had voor Deventer. Het moest worden afgebroken om plaats te maken voor een winkelcentrum. Steen voor steen werd het pand afgebroken en weer opgebouwd in Deventer. Vandaar de naam huis Zevenaar. Het enige verschil is dat de aanbouw in Zevenaar links staat en in Deventer rechts, dat is ook optisch mooier bij de oplopende Menstraat."

Even verderop wijst Lidy op een Gelders-Overijsselse gevel. Te herkennen aan de ronde vormen in de topgevel die om en om naar binnen en naar buiten staan, afgewisseld met pinakels. "Ook kenmerkend zijn de muizentandjes, naar buiten gerichte stenen die bedoeld waren om de gevel tegen het regenwater te beschermen. De muren waren enkelsteens dus het water kon gemakkelijk naar binnen lopen. In Deventer heb je 27 van deze zogenoemde Hanzegevels, in Zutphen vier of vijf en in Doesburg nog een paar."

Rijk klooster voor adelijke dames

Een gebouw met een speciaal verhaal is ook Der Nonnen Huys, het refuge-huis van het klooster Ter Hunnepe, iets buiten Deventer. "Dat was een klooster voor adellijke dames. De oudste dochters werden uitgehuwelijkt en de andere dochters moesten het klooster in. De nonnen legde de geloften van gehoorzaamheid en kuisheid af, maar niet de gelofte van armoede. Ze hadden dan ook familiebezittingen. Het was een rijk klooster dat zelfstandig werd geleid door een vrouw, een abdis. Het refuge-huis in de Menstraat werd gebruikt als er roofridders op pad waren of bij een strenge winter. De nonnen liepen dan in een lange stoet van het klooster naar de Menstraat. Toen Deventer tijdens de 80-jarige oorlog werd ingenomen door prins Maurits konden de nonnen kiezen tussen het katholieke geloof, maar dan moesten ze afstand doen van al hun bezittingen, of het protestantse geloof en dan mochten ze alles houden. Ze werden allemaal protestant."

Vooral in de zomer is de Menstraat erg mooi als de stokrozen bloeien zegt Lidy, als we verder de berg oplopen en voor herberg Het Wapen van Amsterdam blijven staan. "De 17de eeuw is de Gouden Eeuw in de Republiek, maar voor Deventer was dat de 14de en 15de eeuw. In die tijd was Amsterdam een dorp. Er werd veel handel gedreven in Deventer en de Amsterdammers hadden een eigen herberg waar ze logeerden." Op het pand staat het stadswapen van Amsterdam, maar Lidy wijst op de deur. "Daar staat de adelaar van Deventer, daar moesten de Amsterdammers wel onderdoor lopen als ze de herberg binnengingen. Dit is een eenkoppige adelaar. Het is dus een oud wapen want stadswapens die verleend zijn na 1250 hebben een tweekoppige adelaar. Ik had een keer een Rotterdammer in de groep en toen we bij Het Wapen van Amsterdam waren zei hij dat Deventer een mooie stad is, maar hij vond het wel jammer van het Amsterdamse stadswapen. Ik wees hem toen op de oude herberg op het Bergschild, met de naam 't Fijne Oord, Feyenoord. Toen was het goed..."

Herbergen 't Fijne Oord, Die Lantscroene en 't Swarte Peerd

't Fijne Oord, Die Lantscroene en 't Swarte Peerd, die namen van de vroegere herbergen zijn nog steeds te zien op de panden aan het Bergschild. Dat was een logische plek tussen de oude haven en de Waag. Vanaf de haven werden door de Menstraat de goederen naar de Brink gebracht.

De achterkant van de huizen zijn ook interessant, zegt Lidy. Wat opvalt zijn de grote gemetselde schoorstenen. "De huizen waren vroeger van hout en het dak van stro. Bij de grote stadsbrand van 1334 brandde bijna driekwart van de stad af. Daarna werd er subsidie gegeven op het gebruik van stenen voor de bouw van huizen en de daken werden van lei gemaakt. De voorwaarde was wel dat de schoorstenen niet meer in het midden van de woning mochten worden geplaatst, zoals gebruikelijk was, maar aan de buitenmuur. Als het mogelijk was aan de oostkant, want er stond meestal een westenwind. Er werden toen ook stenen in de straten gelegd, dat was een hele verbetering, zoals in de Vleeshouwerstraat waar de slagers hun afval eerder op straat in de modder gooiden. Deventer werd toen een nette stad."

Wil jij een leuke stadswandeling maken met Lidy of één van onze andere stadsgidsen? Kijk dan hier voor meer informatie stadswandeling met een gids